Nauczyciel i Twoje dziecko.

Podstawa programowa i standardy kształcenia wczesnoszkolnego jasno definiują rolę nauczyciela w przedszkolu. Dużo uwagi poświęca się kwestii obserwacjom i diagnozie.  

Ale jak to się przekłada na pracę nauczyciela w Bajkowej Polance i  co to oznacza dla Twojego dziecka?

Jest szereg priorytetów, ale patrzymy na takie obszary jak:

• rozwój mowy,

• myślenia logicznego,

• pamięci,

• uwagi

• wyciągania wniosków

• komunikownia się / eskalowania

  
  

No i właśnie tu „pies jest pogrzebany” czyli i nauczyciel obserwuje poprzez zabawę (puzzle, gry planszowe, układanki), rozbudzanie ciekawości świata, wstęp do czytania i pisania. Z naszego podwórka możemy zwrócić uwagę na to, że to trochę tak, że jeśli zapytasz wprost np. ile płatków ma kwiatek to dzieci z góry policzą tylko kwiatek, ale jeśli już pytanie zostanie sformułowane ile listków widzisz na obrazku, to część dzieci już zacznie analizować większą część obrazka, a nie tylko plan główny z omawianego kadru.   Dla dzieci to wstęp do umiejętnego i precyzyjnego zadawania pytań, formułowania wypowiedzi - jak ważnej komunikacji w dalszym rozwoju i życiu dorosłym.

Jak już czytelnicy Bajkowego bloga wiedzą bez rodzica ani rusz. Kształtowanie młodego człowieka, który jest gotowy na nową szkolną przygodę powinno być również ćwiczone w domu. Czyli rodzicu;  Jak przygotować dziecko do szkoły?

Nie ma innej drogi jak poprzez  wybór odpowiednich zabaw i materiałów edukacyjnych, znaczenie zabawy w rozwoju, wpływ technologii na rozwój poznawczy. Literalnie sprowadza się to do tego aby zachęcać dzieci np. do wspólnej gry planszowej jak MONOPOLY JUNIOR, gdzie dzieci mają szanse nie tylko na świetną zabawę ale również zaczynają liczyć, a przynajmniej widzą realną potrzebę liczenia w dalszym życiu.  W Internecie często dyskutuje się o tym, czy przedszkola dostatecznie przygotowują dzieci do szkoły, czy edukacja jest odpowiednio zrównoważona z zabawą, a także o roli technologii (tabletów, smartfonów) w edukacji przedszkolnej. My jesteśmy znani z tego, że ograniczamy maksymalnie dzieciom dostęp do nowoczesnych technologii. Wszystkie badania jednoznacznie wskazują, że dzieci najszybciej i najprościej adoptują się do wszystkich nowinek technologicznych jak komputer, telefon czy tablet. (więcej w artykule >>)

Dlaczego tyle wagi właśnie w przedszkolu jest przywiązywane do rozwoju poznawczego dzieci? Dziś wiemy, że to fundament ich późniejszego funkcjonowania szkolnego, procesu uczenia się, procesu komunikowania z otoczeniem, co bezpośrednio przekłada się to na gotowość szkolną. Jest to proces, w którym dziecko zdobywa umiejętności myślenia, rozumienia świata, zapamiętywania informacji i logicznego rozumowania, czyli fundament przyszłej kluczowej umiejętności - uczenia się.

Jako pedagog i autorka pracy magisterskiej poświęconej gotowości szkolnej, wyjaśnię to tak:

„Dziecko to nie gotowy system, lecz cudowna seria aktualizacji, która nadpisuje się (jedna za drugą) przez kontakt, zabawę i doświadczenie.” — Gizela Stempniak

Przykład:

Wyobraźmy sobie pięcioletnią Zosię, która codziennie bawi się z mamą w sklep. Mama pozwala jej być kasjerką, klientką, liczyć produkty, wydawać „resztę” i rozmawia z nią pełnymi zdaniami. Na pierwszy rzut oka to zwykła zabawa, ale w rzeczywistości Zosia rozwija mowę, ćwiczy liczenie, planowanie, rozpoznawanie emocji, zasady społeczne i cierpliwość. W jej mózgu trwa intensywny rozwój kluczowych funkcji poznawczych i emocjonalnych. Co najważniejsze — Zosia uczy się, nawet o tym nie wiedząc. Bez stresu, bez przymusu.

Przypomnijmy sobie siebie sprzed lat. Ile razy jako dzieci mieliśmy zadaną lekturę, której nie chciało nam się czytać? Była gruba, narzucona, a my wiedzieliśmy, że będziemy z niej odpytywani. To wywoływało napięcie i stres. Z kolei gdy sięgaliśmy po książkę, której nikt nam nie narzucał, potrafiliśmy pochłonąć ją w kilka dni. Dlaczego? Bo wybór i swoboda budzą ciekawość, radość i motywację. Tak samo jest z dziećmi. Dziecko bawiące się bez świadomości, że się uczy, uczy się najpiękniej. Wtedy doświadcza, eksperymentuje, przeżywa i zapamiętuje.

Kluczowe obszary poznawczego rozwoju dziecka

Dzieci najlepiej uczą się przez zabawę i swobodę w sposób niewymuszony. Warto przyjrzeć się, co dokładnie się wtedy rozwija.

a) Rozwój mowy

Rozwój mowy to jedno z głównych osiągnięć okresu przedszkolnego. Dzieci doskonalą artykulację, poszerzają zasób słownictwa i zaczynają stosować struktury gramatyczne zbliżone do dorosłych. Mowa jest ściśle powiązana z myśleniem — dzięki niej dziecko zaczyna nazywać emocje, opisywać zjawiska i uczestniczyć w rozmowie, co staje się bazą do nauki szkolnej.

b) Myślenie logiczne

Dziecko przechodzi od myślenia intuicyjnego do bardziej logicznego i przyczynowo-skutkowego. Potrafi łączyć fakty, przewidywać skutki działań, klasyfikować przedmioty według cech. Ćwiczenia wspierające tę sferę to np. układanki, sekwencje obrazkowe, zabawy w porównywanie i sortowanie.

c) Pamięć i uwaga

Pamięć robocza i trwała rozwijają się poprzez powtarzanie, zapamiętywanie wierszyków, piosenek, reguł zabaw. Uwaga staje się bardziej trwała — dzieci potrafią skupić się na zadaniu przez kilka–kilkanaście minut, co jest kluczowe dla gotowości do pracy szkolnej.

Zabawa jako kluczowy obszar rozwoju

Lew Wygotski definiuje zabawę jako przestrzeń, w której dziecko przekracza swoje aktualne możliwości i działa w tzw. strefie najbliższego rozwoju. W zabawie dziecko rozwija język, myślenie i umiejętności społeczne.

Czyż nie jest tak, że najpiękniejszy kwiat nie rozkwitnie, jeśli jego korzenie nie zostaną dobrze zadbane? Jeśli stworzymy dziecku odpowiednie warunki – ono rozkwitnie. Dlatego stworzyłam swój autorski „Kwiat Zabawy”. Porównałam dziecko do kwiatu, a zabawę do żyznej gleby, światła i przestrzeni, w której może wzrastać.

Źródło: opracowanie własne: G. Stempniak „Kwiat zabawy”. Autorska koncepcja metafory rozwoju poznawczego dziecka, opartej na operatywności naturalnej aktywności. Na podstawie własnych doświadczeń oraz obserwacji rozwoju dziecka w środowisku domowym, przedszkolnym i szkolnym.

Przykłady aktywności wspierających rozwój poznawczy

Dlatego tak ważne jest aby nie tylko poświęcać dzieciom swój czas, ale również zadbać o to aby wachlarz dostępnych „narzędzi naukowych” był szeroki jak poniżej:

• Puzzle — rozwijają spostrzegawczość, planowanie i pamięć wzrokową.

• Gry planszowe — uczą zasad, cierpliwości, strategii i współdziałania (np. „Grzybobranie”, „Dobble”).

• Układanki i sortery — wzmacniają motorykę małą, koordynację ręka-oko i spostrzegawczość.

• Zabawy tematyczne — rozwijają język, emocje i kompetencje społeczne.

• Zabawy dźwiękowe i rytmiczne — wstęp do nauki czytania i pisania.
  

Czym może się posiłkować rodzic aby wspierać rozwój dziecka? Rekomendowane formy wspierające gotowość:

• Zabawy tematyczne i socjodramatyczne – np. wspólna zabawa w szkołę, bibliotekę czy sklep – pomagają oswoić nowe sytuacje i rozwijają kompetencje społeczne  .

• Klocki konstrukcyjne z instrukcją (LEGO, patyczki) – rozwijają przestrzenne myślenie, koncentrację i planowanie – warto wybierać zestawy dopasowane wiekiem.

• Gry językowe i opowiadanie historyjek (np. „Zgadnij, co to?”, opowieści do obrazków) – wspierają rozwój słownictwa, myślenie sekwencyjne i narracyjne .

• Zabawy grafomotoryczne – rysowanie po śladzie, labirynty czy modelowanie plasteliną – przygotowują rękę do nauki pisania i ćwiczą precyzję.

• Czytanie na głos i rozmowy o książkach – wspierają rozumienie tekstu, wzbogacają słownictwo i kreatywność
  

Wszyscy wiemy, że matematyka to niezrównana królowa nauk, po raz kolejny wracająca do maturalnych egzaminów. Dla wielu z nas dorosłych to koszmar, ale są i tacy którzy rozumieją matmę w mig. Jak pracować z dziećmi ? Najlepiej dla dzieci jako dodatek matematyczny

Nauka przez zabawę to także naturalny start w świat matematyki. W zabawie dziecko rozwija myślenie matematyczne – liczenie, analizę kształtów i relacji, porównywanie ilości i wczesne pojęcia miary.

Przykłady aktywności matematycznych:

• Shape Hunt’ (polowanie na kształty) – wyszukiwanie i nazywanie figur w domowych przedmiotach (koło, kwadrat, trójkąt)  .

• Liczba kroków/grosików – liczenie w codziennych sytuacjach: schodów, przekąsek, pieniędzy .

• Gry typu „skakanka z liczbami” – skakanie po kolejnych numerowanych polach – doskonałe do ćwiczenia pojęć jeden-do-jednego i kolejności  .

• Gotowanie i ważenie – odmierzanie składników, porównywanie wielkości naczyń – wprowadzenie do miar – litr, smak proporcji .

• Układanie klocków i bloczków liczbowych (np. Numicon, Pattern Blocks) – wspomagające postrzeganie wzorów, kształtów, proporcji i symetrii .

Dla rodziców – matematyczne przygotowanie do szkoły

Matematykę warto wprowadzać poprzez gry i działania dnia codziennego, by zapobiec lękowi przed liczbami i wspierać naturalne zrozumienie matematyki.

Przykładowe aktywności i materiały:

• Mała „lekcja” w domu – układanie, sortowanie, klasyfikowanie np. skarpetek, klocków, sztućców, kwiatów w ogrodzie.

• Logiczne gry matematyczne – „tabliczki mnożenia” w formie gry, domino, memory z liczbami.

• Zabawy z pieniędzmi – sklepik domowy z monetyzacją cen i liczeniem reszty – ćwiczenie umiejętności arytmetycznych  .

• Stacje literacko-matematyczne – książki obrazkowe z motywami liczenia, kształtów, wzorów, połączone z zabawą matematyczną (np. „Math Storytime”)  .
  

Dlaczego to działa?

Badania pokazują, że dzieci, które zaczynają przygodę z matematyką przez zabawę, nie tylko lepiej rozumieją pojęcia liczbowe i geometryczne, ale również rozwijają pamięć operacyjną, uwagę i myślenie przyczynowo‑skutkowe – wszystko to w sposób naturalny i bez stresu

3. Wstęp do czytania i pisania

Gotowość do nauki czytania i pisania nie polega wyłącznie na nauce liter i cyfr. Zgodnie z podejściem rozwojowym, dziecko powinno najpierw:

• Rozwinąć świadomość fonologiczną – rozróżnianie dźwięków, rymów, sylab.

• Doskonalić małą motorykę i chwyt pisarski – poprzez rysowanie, wycinanie, zabawy z plasteliną.

• Poznać strukturę książki, kierunek czytania – poprzez kontakt z literaturą dziecięcą.

• Wczesna edukacja powinna być integracyjna, łącząca język, ruch, sztukę i emocje.

Wskazówki dla rodziców: Jak wspierać gotowość szkolną?

a) Wybór odpowiednich zabaw i materiałów.

·         Rodzice mogą wspierać dziecko poprzez codzienne czynności:

·         Czytanie książek razem – minimum 20 minut dziennie.

·         Zabawy w przeliczanie – np. marchewki na talerzu, schody w domu.

·         Wspólne układanie puzzli, granie w gry pamięciowe.

·         Zapewnienie dziecku materiałów plastycznych (kredki, farby, nożyczki).

b) Rola rutyny i bezpieczeństwa emocjonalnego

Dziecko potrzebuje przewidywalności, żeby móc się skoncentrować na nauce. Regularny rytm dnia, odpowiednia ilość snu i ograniczenie stresu sprzyjają koncentracji i zapamiętywaniu.

Technologia, a rozwój poznawczy dziecka

Technologia sama w sobie nie jest wrogiem. Jest tylko narzędziem. Może rozbudzać pasje, rozwijać, otwierać okna na świat. Ale tylko wtedy, gdy dziecko korzysta z niej mądrze – z umiarem i pod opieką dorosłych. A żeby mogło to robić, to my – dorośli – musimy najpierw nauczyć się panować nad technologią w naszym własnym życiu.

Dziecko nie uczy się z naszych słów. Uczy się z naszych działań. Jeśli widzi, że rodzic ciągle scrolluje ekran, przerywa rozmowę, ignoruje obecność – ono zrobi dokładnie to samo. Zanim więc powiemy: „Nie patrz w tablet”, zapytajmy siebie szczerze: Czy potrafię przez pół godziny być tylko z moim dzieckiem – bez telefonu, bez powiadomień, bez ekranu?

Rysunek2. Naśladownictwo jako fundament wczesnej nauki. Obraz dwóch postaw rodzicielskich i ich wpływu na rozwój dziecka wg. Gizeli Stempniak

W debacie publicznej coraz częściej podnoszony jest temat, czy przedszkola w Polsce zapewniają dzieciom wystarczające przygotowanie do edukacji szkolnej. Pojawiają się dwa główne stanowiska:

a) Zwolennicy „przygotowania szkolnego”

Twierdzą, że dzieci powinny wcześniej nabywać umiejętności szkolne (czytanie, pisanie, matematyka), by lepiej poradzić sobie w klasie I. Promują arkusze pracy, ćwiczenia przy stoliku, gotowe karty pracy.

b) Zwolennicy „rozwoju przez zabawę”

Podkreślają, że najważniejsze jest rozwijanie kompetencji kluczowych: emocjonalnych, społecznych i poznawczych, a nie „przedszkolna szkoła”. To zabawa jest źródłem gotowości, a nie „mini edukacja w stylu szkolnym”.

Z perspektywy badań neuropsychologicznych i pedagogicznych (m.in. E. Erikson, J. Piaget, L. Vygotsky), to właśnie zabawa wspiera dojrzewanie struktur mózgu odpowiedzialnych za uczenie się. Przedszkole powinno tworzyć przestrzeń zrównoważoną – ani nadmiernie szkolną, ani jedynie opiekuńczą.

Wielu rodziców zadaje sobie to pytanie: czy przedszkole naprawdę przygotuje moje dziecko do szkoły? Zastanawiają się: czy moje dziecko poradzi sobie z siedzeniem w ławce? Czy będzie umiało się skupić? Czy wykona samodzielnie zadanie? A może nie nauczy się wszystkich liter i cyfr przed pierwszym dzwonkiem?

Moim zdaniem przedszkole robi coś znacznie głębszego. Ono nie tylko przygotowuje dzieci do szkoły. Ono przygotowuje je do życia.

Dziecko, które potrafi współpracować, poradzić sobie z emocjami, zadbać o swoje potrzeby, zapytać o pomoc, powiedzieć „nie rozumiem”, poczekać na swoją kolej czy po prostu pomachać komuś na przywitanie — to dziecko, które już ma w sobie ogromny potencjał. Potencjał nie tylko do nauki, ale do budowania relacji, podejmowania wyzwań, szukania rozwiązań i działania w grupie.

Litery i cyfry są ważne, oczywiście. Ale równie ważne — a może nawet ważniejsze — są te „niewidzialne” umiejętności, które dzieci zdobywają każdego dnia poprzez zabawę, rozmowy i kontakt z drugim człowiekiem.

Dlatego, drodzy Rodzice — zaufajcie procesowi. Zaufajcie nauczycielom, którzy każdego dnia z ogromnym zaangażowaniem towarzyszą Waszym dzieciom w ich rozwoju. Przedszkole to nie tylko miejsce nauki – to przestrzeń, w której dzieci uczą się siebie i świata. To tu podejmują pierwsze próby budowania relacji, rozwiązywania konfliktów, radzenia sobie z emocjami, a także... śmiechu, zabawy i odkrywania radości z bycia częścią grupy.

Dziecko, które potrafi powiedzieć: „Poczekam”, „Zrozumiałem”, „Pomóż mi”, „Mogę spróbować jeszcze raz” – jest naprawdę gotowe na szkołę. I na życie.

Niech więc pytanie: czy przedszkole przygotuje moje dziecko do szkoły? zmieni się w pewność: przedszkole przygotowuje moje dziecko do życia — z uśmiechem, z siłą i z wiarą w siebie.

Jak widać, rozwój poznawczy dziecka i gotowość szkolna to zagadnienia, które wymagają współpracy zarówno rodziców, jak i placówek edukacyjnych. Bajkowa Polanka ma tu bardzo jasną i klarowną strategię ograniczania mediów i ekranów do programowego minimum. Kluczowe jest, aby dzieci miały możliwość rozwijania umiejętności mowy, logicznego myślenia, pamięci oraz uwagi poprzez różnorodne formy aktywności, takie jak zabawa, eksploracja i twórcze działania. Gry planszowe, puzzle czy wprowadzenie do czytania i pisania to tylko niektóre z narzędzi, które mogą wzbogacić ich codzienną naukę.

Rodzice odgrywają istotną rolę, wybierając odpowiednie zabawy i materiały edukacyjne, które łączą naukę z przyjemnością. Ważne jest także zapewnienie równowagi między tradycyjnymi formami aktywności a korzystaniem z technologii, by wspierać rozwój dziecka w sposób harmonijny i zrównoważony. Wspólne działania w domu, jak i dobrze zorganizowane zajęcia w przedszkolach, powinny koncentrować się na rozwijaniu umiejętności społecznych, emocjonalnych oraz poznawczych.

Dyskusje dotyczące przygotowania przedszkolnego zwracają uwagę na to, że kluczowe jest zachowanie równowagi między edukacją a zabawą. To właśnie w tej przestrzeni dzieci uczą się nie tylko liter i cyfr, ale przede wszystkim rozwijają umiejętności współpracy, kreatywności i samodzielności, które są fundamentem przyszłego sukcesu.

Dlatego w Bajkowej Polance nigdy nie zabraknie kleju, mazaków, papieru kolorowego, wycinania, teatrzyków oraz  prac nad wielkimi gabarytami robionymi wspólnymi siłami z dziećmi! To nasze zobowiązanie, a Ty rodzicu co planujesz w domowym zaciszu? Będzie nam miło jeśli podasz szczegóły w komentarzu.

Gizela Stempniak

Nauczyciel przedszkolny